Finałem dwudniowych warsztatów Forum Dialogu Między Narodami była zorganizowana przez klasę 1a liceum z Zespołu Szkół nr 1 w Wadowicach wycieczka: Śladami wadowickich Żydów.

Młodzież samodzielnie opracowała trasę tej niezapomnianej podróży, w której w piątek (8.06) wzięli udział zaproszeni goście: starosta Wadowic Jacek Jończyk, historyk Michał Siwiec-Cielebon, przewodnik Janusz Jędrygas, dyrektor szkoły Dorota Szemik oraz kilku nauczycieli Zespołu Szkół nr 1.

Zobacz: Będą spacerować po żydowskich Wadowicach

Pierwszym punktem wycieczki była ulica Mickiewicza, na której znajduje się znana szkoła imienia Marcina Wadowity, do której uczęszczała młodzież żydowska. Uczył się w niej także Karol Wojtyła i jego przyjaciel Jerzy Kluger. Na wadowickim rynku licealiści przedstawili krótki rys historyczny wadowickich Żydów. W okresie międzywojennym Wadowice były największym skupiskiem ludności żydowskiej w powiecie. W 1921 r. mieszkało tutaj aż 1432 Żydów (20,9% ogółu ludności miasta). W czasie II wojny światowej w mieście mieszkało około 2000 Żydów. Wywierali oni znaczący wpływ na kształtowanie się stosunków gospodarczych w powiecie. Ludność żydowska Wadowic przejawiała duże zainteresowanie życiem kulturalno-oświatowym oraz wychowaniem fizycznym. Wybuch II wojny światowej to początek końca wadowickiej gminy żydowskiej. Niektórzy Żydzi uciekli z getta w czasie jego likwidacji. Nieliczni uratowali się dzięki pomocy Polaków.

Uczestnicy wycieczki usłyszeli również na temat życia codziennego ludzi pochodzenia żydowskiego w Wadowicach. Dowiedzieli się, że chodzili oni w zwykłych europejskich strojach i mówili w języku polskim, jednak jidysz był silnie w nich zakorzeniony. Ich życie było całkiem podobne do życia innych ludzi, zajmowali się głównie handlem, usługami szewskimi oraz piastowali wolne zawody. Byli oni jednostką silnie i szybko działającą i powiększającą się.

Kolejnym punkt wycieczki był plac Solidarności, na którym młodzież opowiedziała dokładnie o znanych wadowickich Żydach. Pierwszym prezesem gminy był Herman Reich, ostatnim natomiast był znany adwokat dr Wilhelm Kluger. W mieście istniał Izraelski Urząd Ksiąg Metrykalnych. Funkcję rabina spełniał Dajan Cwi Elimelech Greisman, znawca Talmudu. Pierwszym Żydem, który osiedlił się w Wadowicach był Baruch Thieberg, uczestnik powstania styczniowego. Michał Siwiec-Cielebon uzupełnił wypowiedź swoimi wiadomościami historycznymi na ten temat.

Program wycieczki przewidywał też podanie najważniejszych informacji związanych z wadowickim gettem, które zajmowało lewą stronę ulicy Zatorskiej, całą Krętą, Piaskową, Mydlarską i Głęboką. To jedno z najbardziej tragicznych miejsc związanych z prześladowaniem Żydów w Wadowicach. Tu przebywało ponad 2000 mieszkańców żydowskiego pochodzenia zanim trafili do obozów zagłady. Na terenie wielkości boiska piłkarskiego zamieszkiwało do 1942 roku w około 40 domkach prawie 200 osób. Z początkiem okupacji ludność żydowską poddano wyniszczającym restrykcjom. Zabrano im sklepy, mieszkania przy głównych ulicach i oznakowano opaskami z napisem Jude. Żydom nie wolno było posyłać dzieci do szkół, chodzić do restauracji, kina czy parku. Otrzymali kartki na żywność, które mogli realizować tylko w wyznaczonym sklepie. Mogli poruszać się po mieście w wyznaczonych godzinach i po wyznaczonych ulicach. Mieli zakaz wstępu na rynek, ulice Mickiewicza, 3 Maja czy Słowackiego. Wszyscy mieli obowiązek pracy: mężczyźni przy regulacji Skawy i Choczenki, kobiety jako sprzątaczki w budynkach administracji. Obok piekarni na ulicy Zatorskiej była brama wjazdowa do getta, posterunek i biuro Judenratu czyli Rady Żydowskiej. Przed Wadowickim Centrum Kultury uczniowie opowiedzieli na temat działalności "Sokoła" w Wadowicach w okresie międzywojennym na rzecz upowszechnienia kultury fizycznej.

Punktem kulminacyjnym wycieczki był cmentarz żydowski na granicy Wadowic z Tomicami. Obok typowych macew znajdziemy tu nagrobki w kształcie kolumn, sarkofagów czy obelisków, wykonanych z marmurów i innych szlachetnych kamieni, a inskrypcje w języku hebrajskim - "świętym" języku wyznawców judaizmu. Do dziś zachowało się około sześćset nagrobków. Niektóre macewy posiadają współcześnie zrekonstruowane polichromie oraz ślady oryginalnej malatury. W drodze powrotnej znaleźliśmy się na ul. Gimnazjalnej w miejscu, gdzie teraz stoi budynek przedszkola. W latach 1885-1889 wadowicka wspólnota żydowska wzniosła w tym miejscu okazały budynek synagogi, która mogła pomieścić 700 osób. Mury synagogi spalone zostały przez Niemców w początkach okupacji hitlerowskiej.

Wycieczka "Śladami wadowickich Żydów" oraz same warsztaty, w których uczestniczyła młodzież z Zespołu Szkół nr 1 w Wadowicach to niewątpliwie bardzo cenne doświadczenie, które na długo pozostanie w pamięci.

(Aleksandra Książek, Sabina Markuś)

Bibliografia:

Wadoviana
Zbigniew Jurczak "Wadowiczanie"
"Wadowice - kartki z rodzinnego albumu"

Ostatnie artykuły z kategorii Edukacja:

W Kalwarii działa wirtualna strzelnica. Można ją zarezerwować

Rozpoczął się tegoroczny maraton maturalny

Seniorzy często padają ofiarą oszustów. Strąd takie spotkania jak to w Spytkowicach

Szkolne biblioteki zakupią nowości wydawnicze

W szkole Radoczy dwa ważne jubileusze

Nie masz uprawnień do komentowania tego artykułu.